HABER
Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri liderleri, 1-2 Ekim’de Brüksel’de düzenlenen olağanüstü Avrupa Konseyi zirvesinde bir araya geldi. Liderler, zirvede Doğu Akdeniz’de artan gerginlik sonrası Türkiye’ye karşı takınılacak tavrı ve Belaruslu bazı yetkililere uygulanacak yaptırımları tartıştı. Zirvede Türkiye’ye “havuç ve sopa” çıkarken Belarus yaptırımları onay aldı.
Kıbrıs’ın vetosu Birliği kilitledi
Birlik, Belarus’ta 9 Ağustos’ta düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanan Aleksandr Lukaşenko’nun seçimlerde hile yaptığı ve muhalif kitleleri şiddet kullanarak baskıladığı için içinde Belaruslu 40 yetkilinin bulunduğu bir yaptırım listesi oluşturmuştu. Ancak Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de yürüttüğü doğalgaz arama çalışmalarının kendi karasularında yapıldığını ve bağımsızlığının ihlal edildiğini iddia ederek AB’nin Türkiye’ye yaptırım uygulamasını istemişti. GKRY, böyle bir kararın alınmaması durumunda Birliğin Belarus’a uygulayacağı yaptırımları “veto edeceğini” açıklamıştı. Birliğin dış politika alanında aldığı tüm kararlar üye ülkelerin tamamının onayını almak zorunda olduğu için GKRY’nin bu tavrı AB’nin Belarus konusunda harekete geçmesini engelliyordu.
Merkel-Macron dengesi
Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel’in “diğer konuların konuşulabilmesi için” ilk olarak Türkiye üzerinde bir karara varılması gerektiğini savunması üzerine liderler uzun süren bir tartışmaya başladı. Alman Şansölye Angela Merkel’in daha yumuşak bir tutum izlenmesi gerektiğini savunduğu zirvede Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, “Eğer kırmızı çizgilerimizi geçerse Türkiye’yle yeniden diyalog kuramayız” ifadelerini kullanarak sert bir tavır alacağını belli etti.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Almanya Şansölyesi Merkel
Bildirgede neler yer aldı?
İki liderin Türkiye konusundaki farklı tutumları, uzlaşıya varmak için yapılan tartışmalara da yansıdı: AB-Türkiye ilişkileri için bir “dönüm noktası” olarak nitelendirilen zirvede Perşembe günü başlayan tartışmalar, Cuma günü yerel saatle 13.00 civarında üzerinde anlaşılan bildirgeyle sonlandı. Bildirgede Avrupa Konseyi’nin Yunanistan ve GKRY ile “tam dayanışma” içinde olduğu vurgulanırken çözümün ancak “barışçıl diyalog” aracılığıyla getirilebileceği ifade edildi. Konsey bildirgesi, Türkiye’nin “uluslararası hukuku ihlâl eden davranışlarına” bir an önce son getirmesi gerektiğini belirtirken bu durumun gerçekleşmemesi hâlinde Birliğin “tüm araçlarını ve seçeneklerini kullanacağı” belirtildi. AB liderlerinin bildirgede “yaptırım” kelimesini açık olarak kullanmaması dikkat çekti.
GKRY Cumhurbaşkanı Anastasiadis ve Yunanistan Başbakanı Miçotakis
2 Ekim’de yayınlanan bildirgede Türkiye’ye yönelik üstü kapalı uyarının yanı sıra “iyi niyetli görüşmelere devam edilmesi ve tek taraflı eylemlerden kaçınılması” durumunda AB-Türkiye ilişkilerinin kuvvetlendirilebileceğinin de altı çizildi. Birlik, koşulların iyiye gitmesi hâlinde gümrük birliğinin güncellenmesi hakkında adımlar atılabileceği, iki taraf arasındaki ticari bağların kuvvetlendirilebileceği ve “üst düzey diyaloğun” yeniden kurulabileceğini belirtirken 2016’da varılan AB-Türkiye mutabakatı doğrultusunda mülteciler hakkındaki iş birliğinin devam ettirileceğinin de altını çizdi. Liderler, Aralık’ta düzenlenen olağan Avrupa Konseyi zirvesine kadar gelişmelerin yakından takip edileceğini ve düzelme olmazsa “gerekli adımların atılacağını” da bildirgeye ekledi.
Von der Leyen “alet çantasına” dikkat çekti
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, zirvenin ardından basına verdiği demeçte Birliğin “derhal uygulamaya alabileceği bir alet çantasının olduğunu” söylerken Türkiye’yi yeni tek taraflı eylemlerde bulunmamaya çağırdı. Öte yandan Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, yayınlanan bildirgeden dolayı oldukça memnun olduğunu belirtirken Birliğin “dayanışma ve kararlılık konusunda açık bir mesaj gönderdiğini” söyledi.
Komisyon Başkanı von der Leyen
Belarus yaptırımlarının önü açıldı
Zirvede Türkiye hakkında uzlaşılmasının ardından İçişleri Bakanı Yuri Karayev’in de içinde bulunduğu 40 Belaruslu yetkiliye yaptırım uygulanması kararı verildi. Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko’nun listede bulunmamasının sorulması üzerine Avrupa Konseyi Michel, Lukaşenko’nun da daha sonra listeye eklenebileceğini söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı Macron, konuya ilişkin “Lukaşenko’nun uluslararası arabuluculuğa sıcak bakması için” kendisinin listede yer almadığını belirtti.
Oğuzhan SABUNCU | Haber | EUROPolitika Dergisi Editör Yardımcısı
