By Lisa O’Carroll ve Jessica Elgot
Eski Başbakan, Muhafazakâr Avroçekingenlere tavsiyede bulunan avukatlar yeni teklif sunarken tartışmalı yasa tasarısının en iyi yol olduğunu söyledi.
Boris Johnson, Rishi Sunak’ın Kuzey İrlanda protokolü konusunda önerilen bir anlaşmayı desteklemeyebileceğini ima ederek Brexit anlaşmasının bazı kısımlarını tek taraflı olarak geçersiz kılacak tartışmalı bir yasa tasarısını yeniden canlandırması için başbakana baskı yaptı.
Müdahalesi; Perşembe günü Muhafazakâr partide Avroçekingenlere danışmanlık yapan avukatların, Birleşik Krallık-AB müzakerelerinde protokolle ilgili en önemli anlaşmazlık noktalarından biri olan Kuzey İrlanda‘daki AB hukukunun üstünlüğünü sona erdirmek için Sunak’a yeni teklifler sunduğu sırada geldi.
Kuzey İrlanda sekreteri Chris Heaton-Harris; komisyon başkan yardımcısı Maroš Šefčovič ile daha fazla görüşmek üzere Brüksel’e gittiği sırada teklifler Downing Sokağı’na, üst düzey bakanlara ve Avrupa Komisyonu’na gönderildi.
Sky News ile yaptığı bir röportajda Johnson, Sunak’ın anlaşmasında “neler olabileceğini görmek için beklememizin önemli olduğunu” söyledi. Ancak eski başbakan şöyle devam etti: “Hükümeti yönetirken söylediğim gibi; ilerlemenin en iyi yolunun, bildiğiniz gibi Avam Kamarası’nı çok rahat bir şekilde temize çıkaran Kuzey İrlanda tasarısı olduğunu düşünüyorum. Sadece birkaç ay önce ofisteydim. Bu yüzden ilerlemenin en iyi yolunun bu olduğunu düşünüyorum.”
Birleşik Krallık’ın Kuzey İrlanda için bazı Brexit düzenlemelerini tek taraflı olarak iptal etmesine izin verecek olan yasa tasarısına, AB-Birleşik Krallık tartışmaları sırasında ara verildi.
Johnson, “Bu çok iyi bir yasa tasarısı. Tüm sorunları çözüyor. İrlanda Denizi’nde yaşadığımız sorunları çözüyor; evrak, KDV ve benzeri sorunları da çözüyor. Bu, mükemmel bir yasa tasarısı ve tüm İrlanda adasının ekonomisinde başka herhangi bir sorun oluşturmuyor. Bu yüzden onu tercih ederdim.”
Tasarı; Birleşik Krallık hükümetinin, protokolün Kuzey İrlanda ile ticaret yapanlar tarafından hoşlanmayan kısımlarını görmezden gelmesine izin verecek ancak eleştirmenler bunun uluslararası hukuku ihlal edeceğini ve Birleşik Krallık hükümeti, bunu kullanmaya çalışırsa AB’nin Britanya’dan ithal edilen mallara gümrük vergisi uygulayarak misilleme yapabileceğini söylüyor.
Avro çekingenlerin hukuk danışmanlarının Sunak’a sunduğu öneriler, AB’ye ihracat yapan ve Avrupa düzenlemelerini ihlal eden herhangi bir işletmenin Avrupa Adalet Mahkemesi yerine İngiliz mahkemelerinde yargılanacağı anlamına gelen bir sistem önerdi.
Uygulanabilmesi için hükümet, AB’ye ihracat yapanlar için yeni bir ihracat belgelendirme ve gümrük vergisi toplama sistemi oluşturan özel bir yasa çıkaracak. Sertifikasyona kaydolarak Kuzey İrlanda’daki ihracatçılar, varsa tarifeleri ödemeyi ve ürünleriyle ilgili tüm AB yasalarına uymayı kabul edecekler.
Demokratik Birlik Partisi, Çarşamba gecesi BBC’ye şunları söyledi: “Sör Jeffrey [DBP lideri Donaldson] bu belgeyi onaylamadı ancak gönderileceği konusunda tavsiye aldı.”
Guardian’ın gördüğü belgenin, izin kampanyasını destekleyen ve Avroçekingen Muhafazakâr milletvekillerinin, Centre for the Union düşünce kuruluşunda Kuzey İrlanda politika direktörü olan Jamie Bryson da dâhil olmak üzere “yıldızlar karması” European Research Group’taki (ERG) hukuk danışmanlarının bir parçası olan Lawyers for Britain’ın bazı üst düzey isimleri tarafından yazıldığı anlaşılıyor.
ERG’nin danışmanlarından Christopher Howarth, BBC Kuzey İrlanda’dan Nolan Live’a şunları söyledi: “Bu teklifi gördüğümüzde, bunun inanılmaz derecede ilginç olduğunu düşündük çünkü Kuzey İrlanda protokolü sorununu, tüm büyük tarafların ihtiyaçlarını gidererek (AB ile İrlanda’nın ihtiyaçları, AB yasasını kaldırma ve Kuzey İrlanda’da demokratik rıza oluşturma) çözebileceğini düşündüğümüz bir şekilde çözmenin bir yolunu gündeme getiriyor. Bunu da görünmez bir sınır bırakacak şekilde yapıyor ve uyumlu olmayan mallar AB pazarına girmiyor.”
Hem DBP hem de ERG, belgenin yazarı olmadıklarını vurguladı ancak Howarth, Nolan Live’a bunu Donaldson ile konuştuğunu söyledi. Howarth, “Bunu onunla konuştum ve potansiyel bir çözüm olduğu için tartışılmayı hak eden çok ilginç bir teklif olduğu görüşünü paylaşacağını düşünüyorum” dedi.
Önerilere göre İngiliz savcılar, AB yasalarına uymayan ancak bölgeden ortak pazara ihraç edilen nihai ürünlerle sonuçlanan bileşenleri Kuzey İrlanda’ya gönderen Büyük Britanya’daki şirketleri mahkemeye verebilir.
Mektupta, “AB yasasının kendisi doğrudan Kuzey İrlanda topraklarında geçerli olmayacak ve yalnızca İrlanda Cumhuriyeti’ne girişte veya girişin ötesinde ortaya çıkacak; bu noktada AB yasası, AB/İrlanda hükümeti tarafından uygulanabilecektir” diyor.
Belge, AB ve İrlanda’nın Birleşik Krallık yasalarına uymak için kendi ihracat sertifikalarıyla tersine benzer bir sistem uygulayacağını öne sürüyor.
Sistem kapsamında Büyük Britanya’daki şirketler, AB’ye ihraç edilmek üzere Kuzey İrlanda’ya bileşenler de dâhil olmak üzere ürünler göndererek feribotta transit geçişte veya Belfast veya Larne limanına vardıklarında “kırmızı şerit” kontrollerinden geçmek zorunda kalacaklar.
Çeviri: Ömer Miraç APAYDIN | EUROPolitika Dergisi Çeviri Ekibi
Orijinal Makale: Boris Johnson hints he may not support Rishi Sunak’s Northern Ireland deal
Photo:Başbakan Boris Johnson (solda) Maliye Bakanı olarak görünüyor, Rishi Sunak (sağda) 12 Ekim’de Downing Caddesi’nde ülke genelinde uygulanacak yeni Covid-19 kurallarını özetleyen sanal bir brifing sırasında konuşuyor (Resim: Getty
