EUROPolitika Workshop (III) Raporu
Tarih: 21.12.2019
Yer: Olmadık Projeler Atölyesi, Balat/İstanbul
TÜRKİYE-AB
GÜMRÜK BİRLİĞİ ve GÜNCELLENMESİ MESELESİ
Doç. Dr. Yonca Özer
Marmara Üniversitesi
Avrupa Araştırmaları Enstitüsü
GENEL ÖZELLİKLERİ VE KAPSAMI
- Ortaklık Konseyi’nin 6 Mart 1995 GB Kararı ile 1.1.1996’da yürürlüğe girmiştir.
- Bu karar GB’nin uygulanması için gerekli kuralları ve ilkeleri ortaya koymuş, kapsamını belirlemiştir.
- GB ile aynı zamanda Ortaklığın 3. ve son dönemine girilmiştir.
- SANAYİ MALLARININ VE İŞLENMİŞ TARIM ÜRÜNLERİNİN SERBEST DOLAŞIMI
- AB’NİN ORTAK GÜMRÜK TARİFESİ’NİN (OGT) UYGULANMASI
- GB’NİN DOĞRU VE YEKNESAK BİR ŞEKİLDE İŞLEMESİ İÇİN AB’NİN ORTAK TİCARET POLİTİKASINA VE REKABET KURALLARI MEVZUATINA UYUM
- GELENEKSEL VE SINIRLI GB TANIMININ İÇERDİĞİ KAPSAMIN YANISIRA TR EKONOMİSİNİN YAPISININ, STANDARTLARININ VE YASAL ÇERÇEVESİNİN DE AB TEK PAZARININKİLERLE UYUMLAŞTIRILMASI
GB’nin Olumlu Etkileri
- Ekonominin küreselleşmesi, Avrupa ve küresel piyasalara entegrasyon: Ticaret hacmi 1996-2015 arasında 6 kat artmıştır.
- Avrupa’nın periferisindeki en entegre ülke: TR AB’nin 5. büyük, AB ise TR’nin en büyük ticaret ortağıdır. İkili mal ticareti 4 kat artmıştır. İmalat ve hizmette dış yatırımların yarısından fazlası AB’den.
- Artan rekabetin imalat sanayinin transformasyonunu motive etmesi
- Yeni yatırımlarla üretim teknolojisinin gelişmesi ve kalitenin artması
- Üretim yapılarının dönüştürülmesi, verimliliğin, kapasitenin ve rekabet gücünün artması: İhracat hacmi 5 kat artmıştır.
- Nispeten nitelikli emek yoğun, orta teknolojili ve katma değeri daha yüksek ürünler ithal edilmeye başlanmıştır: Düşük teknoloji ürünlerinin ihracattaki payı %57’den %32’ye gerilerken, orta teknoloji ürünlerinin payı %40’dan %66’ya çıkmıştır.
GB’nin Güncellenmesi: Reform İhtiyacı
- Yapısal sorunlarının giderilmesi
- Kapsamının genişletilmesi
GB’nin Yapısal Sorunları:
- GB’nin asimetrik yapısı: TR karar alma mekanizmalarında yer alamamasına rağmen GB ile doğrudan ilgili alanlarda AB mevzuatını kabul etmek durumundadır.
– AB’nin mevcut mevzuatına uyumda başarılı olduğu halde özellikle ticaret politikası ve teknik kurallar konusunda devamlı gelişen mevzuata uyum sorunludur.
– Üçüncüülkelerle yapılan ticaret antlaşmaları müzakerelerinde yer alamamakta,otomatik olarak taraf olamamakta veya paralel anlaşmalar yapamamaktadır.
– Dolayısıyla TR söz konusu ülkelerle benzer anlaşmaları kendi yapmak durumundadır.
Ancak söz konusu ülkelerin malları GB dolayısıyla AB üzerinden TR piyasalarına bir engelle karşılaşmadan zaten girebilmektedir.
– Dolayısıyla bazıları kendi piyasalarını TR menşeli mallara açmak istememekte, bu anlaşmaları yapmaya ikna olmaları zaman almaktadır.
– Bu durum 2006 sonrasında AB’nin yaptığı ikili STA’ların sayısının artmasıyla ve daha kapsayıcı hale gelmeleriyle özellikle sorun teşkil etmeye başlamıştır.
- Etkin ve etkili işleyen bir ihtilafların çözümü mekanizmasının olmayışı
GB’nin Dar Kapsamlı Oluşu
- Sadece sanayi mallarını ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsar.
- Günümüz STA’larının tersine tarım mallarının ve hizmetlerin serbest dolaşımı ile yatırımların ve kamu ihalelerinin serbestleştirilmesini içermemektedir.
- Bu sektörlerde önemli oranda ticaret engelleri mevcuttur.
- Karşılıklı liberalizasyon taraflar için önemli ekonomik kazanımları sağlayacak, refah ve reel gelir artışı söz konusu olacaktır.
Avrupa Komisyonu 2016 Etki Raporu
Çözüm önerisi: GB+STA Formülü
GB’nin Reformu/Güncellenmesi:
– TR’nin GB ile ilgili alanlardaki AB karar alma mekanizmalarına daha etkili katılımının sağlanması
– Bağımsız, tarafsız, şeffaf ve teknik hakemlik içeren bir ihtilafların çözümü mekanizması
Tarım, hizmetler ve kamu alımları piyasalarının karşılıklı açılmasını sağlayacak şekilde iki taraf arasında yeni bir STA oluşturulması
Türkiye’nin Pozisyonu
- TR Etki Raporunda da GB+STA önerisini destekleyen sonuçlar, diğer senaryolardan daha olumlu olduğu ve benzer bir önerinin sunulması
- Ayrıca mal taşımacılığına getirilen kısıtlamalar (taşıma kotaları vs.) ile vize meselesinin vurgulanması
Hazırlayan: Doç. Dr. Yonca ÖZER
